سندرم خروجی قفسه سینه (TOS)

معرفی تی او اس (TOS)

سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) شرایطی است که در آن عروق یا اعصابی که از گردن وارد شانه می شود تحت فشار قرار می گیرد و طیفی از علائم شامل درد ناتوان کننده در گردن و شانه و همچنین درد، بی حسی، گزگز و مور مور یا ضعف در دست و انگشتان(عمدتا در دو انگشت کوچک و حلقه) را می‌تواند ایجاد کند. سندروم توراسیک اوتلت سندرمی است که در بسیاری از موارد به سادگی تشخیص داده نمی‌شود و متاسفانه بسیاری از پزشکان نیز نسبت به آن اطلاعات کافی ندارند و فرد مبتلا ممکن است به دلیل تشخیص دیرهنگام و یا اشتباه سال‌ها از آن رنج ببرد.

چنانچه بیان شد، عروق و اعصاب اندام فوقانی (دست) که از گردن و ناحیه سینه‌ای وارد شانه می‌شود، چنانچه در این مسیر گردن تا شانه، تحت فشار قرار بگیرند مجموعه‌ای از علائم را بروز می‌دهند که تحت عنوان سندروم خروجي قفسه سينه یا TOS شناخته می‌شود و بسته به بافت درگیر تی او اس به سه دسته نوروژنیک، شریانی، وریدی تقسیم می‌شود.

تی او اس نوروژنیک شایع ترین نوع تی او اس است که همراه با آن برخی علائم عروقی هم ممکن است مشاهده شود. مثبت شدن تست ROOS یا EAST می تواند تشخیص تی او اس نوروژنیک را تایید کند. لازم به ذکر است اکثر مطالبی که درباره تی او اس گفته می شود درباره تی او اس نوروژنیک هست چراکه تی او اس عروقی نادر هست و درمان تی او اس عروقی معمولا جراحی هست.

در مسیر گردن تا شانه سه ناحیه وجود دارد که احتمال گیرافتادگی یا فشار روی عروق و اعصاب اندام فوقانی وجود دارد؛

1- فضای بین عضلات اسکالن

2- فضای بین دنده اول و استخوان ترقوه

3- پشت عضله پکتورالیس مینور

شروع علائم این عارضه بیشتر در سنین ۲۰ الی ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد و شیوع آن در زنان ۳ الی ۹ برابر بیشتر از مردان است.

عوامل مستعدکننده سندرم خروجی قفسه سینه

از عللی که می‌تواند این فضاها یا هر سه فضا را تنگ کند و منجر سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) شود می‌توان به سابقه تروما (ضربه) به گردن، وجود دنده گردنی (بلند بودن زائده عرضی مهره هفتم گردن)، شکل غیرنرمال دنده اول یا عضلات اسکالن اشاره کرد. همچنین پوسچر، نوع شغل، ورزش و فعالیت‌های روزمره هم می‌توانند از عوامل مستعدکننده باشند. بسیاری از افراد مبتلا به تی او اس همزمان سندرم EDS یا Ehlers-Danlos syndrome را هم دارند که یک اختلال در بافت پیوندی هست و می‌تواند باعث ایجاد شلی لیگامانی جنرال شود.

علائم تی او اس (TOS)

افراد مبتلا با توجه به ناحیه درگیری، نوع اختلالات مادرزادی و نوع و میزان درگیری عروق یا اعصاب می‌توانند طیف متفاوتی از علائم را نشان می‌دهند. معمولا شکایت اصلی بیمار درد اندام فوقانی است.
چنانچه اعصاب شبکه بازویی تحت فشار باشند (تی او اس نوروژنیک) معمولا درد در گردن، شانه، قفسه سینه، دست، سر و همچنین ضعف عضلات ممکن است وجود داشته باشد. گزگز و مورمور بخصوص در انگشت حلقه و انگشت کوچک و بی‌حسی‌های شبانه این انگشتان از دیگر علایم سندرم خروجی قفسه سينه یا تی او اس نوروژنیک است.

در صورت درگیری شریان (تی او اس شریانی) رنگ پریدگی و سردی و در صورت درگیری وریدی (تی او اس وریدی) برجسته شدن سیاهرگ‌ها، تورم و یا کبودی هم ممکن است همراه با علائم فوق در اندام فوقانی مشاهده شود.

علائم حین فعالیت‌های اندام فوقانی بخصوص فعالیت‌هایی که دست بالاتر از 90 درجه باشد، کشیدن شانه به سمت پایین و عقب و همینطور چرخش و خم کردن گردن می‌تواند تشدید شود.

فعالیت‌هایی نظیر حمل اشیا سنگین یا کوله پشتی، فعالیت‌هایی که مستلزم حرکات تکراری دست در بالای سر باشد مثل شانه کردن موها یا چیدن اشیا در بالای قفسه‌ها، رانندگی یا پشت میز نشینی طولانی و حتی خود راه رفتن می‌توانند علایم سندرم خروجی قفسه سينه را تشدید کند.

تشخیص سندرم خروجی قفسه سینه

تست‌های اختصاصی و تصاویر رادیوگرافی می‌توانند کمک‌کننده باشند ولی باید توجه داشت بخصوص در تی او اس نوروژنیک تست‌های آزمایشگاهی، تصاویر رادیوگرافی یا نوار عصب اغلب به تنهایی یافته عمده‌ای را نشان نمی‌دهند. بنابراین برای تشخیص سندرم خروجی قفسه سينه (TOS) معاینه و گرفتن تاریخچه دقیق از بیمار، اهمیتی کلیدی دارد.
همچنین در موارد پیچیده‌تر یکی از ابزارهای تشخیصی خیلی مهم، بلاک عضلات اسکالن و پکتورالیس مینور با دارویی مثل بوتاکس با گاید سونوگرافی است. معمولا تشخیص این سندرم بیشتر در حیطه تخصصی جراحان عروق و توراکس است.

درمان سندرم توراسیک اوتلت

خط اول درمان سندرم خروجی قفسه سينه TOS نوروژنیک، فیزیوتراپی است که بایستی حتما توسط فیزیوتراپیست آشنا به سندرم توراسیک اوتلت یا همان تی او اس انجام شود و چنانچه تا 2 ماه فیزیوتراپی موفقیت‌آمیز نباشد در گام بعدی ممکن است جراحی پیشنهاد شود.
عمل جراحی تی او اس شامل برداشتن عناصر محدودکننده فضاها و بافت‌های فشاردهنده روی اعصاب و عروق است. در جراحی معمولاً دنده اول، عضلات اسکالن قدامی و میانی و دنده گردنی (در صورت وجود) برداشته می‌شود. همچنین در برخی موارد تاندون عضله پکتورالیس مینور قطع می‌شود.

جراحی سندرم خروجی قفسه سينه (تی او اس) عملی سخت هست و احتمال رفع نشدن علایم یا عود مجدد بیماری وجود دارد به همین دلیل این عمل حتما باید توسط جراح با تجربه انجام شود که در ایران جناب آقای دکتر سید محمد رضا کلانتر معتمدی یکی از بهترین جراح‌های تی او اس در دنیا هستند ولی برای تایید تشخیص تی او اس توصیه می‌کنیم با چند پزشک آشنا با تی او اس مشورت کنید.
دقت کنید که گرچه جراحی تی او اس سخت است ولی در صورت نیاز باید هرچه زودتر انجام شود و درمان تی او اس هرچه به تاخیر بیفتد سخت‌تر خواهد شد.

آشنایی بیشتر و منابع:

1. Thoracic Outlet Syndrome | SpringerLink

2. Center for Thoracic Outlet Syndrome | Washington University Physicians (wustl.edu)

3. Thoracic Outlet Syndrome Clinic | Johns Hopkins Heart and Vascular Institute (hopkinsmedicine.org)